Giới thiệu về năng lực quy trình ─ Ba yếu tố biểu thị năng lực quy trình (Cp, Ck, Cpk)
Hình 2: Chỉ số Ca (Ck) kém, Cp tốt, Cpk kém
Hình 3: Chỉ số Ca (Ck) tốt, Cp tốt, Cpk tốt
Giới thiệu về năng lực quy trình ─ Ba yếu tố biểu thị năng lực quy trình (Cp, Ck, Cpk)
Cpk thường được sử dụng như một chỉ số tổng hợp để đo lường năng lực quy trình sản xuất của nhà máy, tuy nhiên nó cũng có thể được áp dụng trong các ngành nghề khác để đánh giá khả năng đạt được mục tiêu, với ví dụ phổ biến nhất là khả năng bắn trúng hồng tâm khi bắn cung. Giá trị Cpk càng cao càng tốt, nhưng thực tế Cpk được kết hợp từ hai chỉ số là Cp và Ck. Cp (Precision) có thể gọi là "độ chính xác", còn Ck (do trong tiếng Nhật từ “かたより” phát âm là “k” nên được đặt tên là Ck), cũng được gọi là Ca (Accuracy), có thể gọi là "độ chuẩn xác". Vì vậy, Cpk kết hợp cả hai khái niệm này thành "độ chính xác tổng hợp". Nó có thể được sử dụng để tính toán và đánh giá năng lực quy trình đối với các tiêu chí như kích thước sản phẩm, sai số thời gian, tiêu chuẩn trọng lượng... những tiêu chí có thể số hóa và có giới hạn quy cách.
Ba yếu tố biểu thị năng lực quy trình: Cp, Ck, Cpk:
Cp: Chỉ số độ chính xác (precision)
- Cp = T / (6σ)
- Đối với quy cách một chiều: Cp = (Tu - X) / 3σ hoặc Cp = (X - Tl) / 3σ
- Quy cách một chiều chỉ kích thước bị giới hạn ở một phía không được vượt quá, như "độ phẳng", "độ song song" chỉ có thể lớn hơn không thể nhỏ hơn.
Ck: Chỉ số độ chuẩn xác (accuracy), hiện tại có người đổi tên thành Ca
- Ck = (M - X) / (T / 2)
Cpk: Chỉ số tổng hợp giữa độ chính xác và chuẩn xác
Cpk = (1 - Ck) x Cp
M: Trung tâm quy cách
T: Độ rộng quy cách
Tu: Giới hạn trên quy cách
Tl: Giới hạn dưới quy cách
X: Giá trị trung bình của nhóm
σp: Độ lệch chuẩn của nhóm
Trong ba chỉ số này, người ta thường sử dụng Cp làm chỉ số năng lực quy trình vì nhiều người cho rằng độ chính xác của quy trình sản xuất (Cp) đại diện cho năng lực quy trình. Việc muốn cải thiện giá trị Cp thường có nghĩa là cần nâng cao quy trình hoặc thay thế bằng các máy móc tiên tiến hơn, và thông thường không thể cải thiện ngay trong thời gian ngắn.
Hãy lấy ví dụ về bắn súng. Nếu chúng ta chỉ tập trung cải thiện Cp mà bỏ qua Ck, có thể sẽ xảy ra trường hợp cả sáu viên đạn đều bắn vào cùng một vị trí (Cp cao), nhưng tất cả lại bắn vào rìa của tờ giấy bia (Ck thấp). Vì vậy, chỉ xét đến Cp có thể là chưa đủ, bởi vì Ck thực sự vẫn ảnh hưởng đến kết quả bắn súng và ảnh hưởng đến chất lượng tổng thể của sản phẩm. Do đó, chỉ số tổng hợp Cpk đã được phát triển, kết hợp cả hai chỉ số Cp và Ck. Với chỉ số Cpk tổng hợp này, việc đánh giá năng lực quy trình sẽ hợp lý hơn.
